Richtlijnen voor het gebruik van Artificiële Intelligentie in de journalistiek

22 maart 2023

Het gebruik van artificiële intelligentie kent met onder meer de nieuwe versie van ChatGPT een ware opmars. OpenAI, een Amerikaans bedrijf dat werd opgericht door o.a. Elon Musk, creëerde eind november 2022 een chat-engine die wordt getraind met data die beschikbaar is op het internet. Deze machine is in staat om antwoorden te geven op eender welke vraag op een wijze zoals een mens dat ook zou doen.

De eerste versie van ChatGPT kon enkel ‘oudere’ bronnen, tot en met 2021, raadplegen om antwoord te bieden op vragen. Hoewel de antwoorden van deze chat-engine degelijk waren in het Engels, liet de vertaling in andere talen het soms afweten. Een van de grootste kritieken was bovendien dat de machine vaak feiten verzon, aangezien het geen kennis had van de hedendaagse realiteit.

In februari 2023 werd de nieuwe versie in Bing geïncorporeerd. In tegenstelling tot zijn voorganger, heeft deze machine wel toegang tot actuele informatie en schrijft integrale teksten, in ogenschijnlijk perfect Nederlands. Bing kan feiten en inzichten uit artikelen afleiden en combineren en zo een eigen analyse opstellen. Daarnaast wordt in teksten ook verwezen naar de gehanteerde bronnen via internetlinks, vaak artikelen achter een betaalmuur. Eender wie kan de chat-engine gebruiken, dit om simpelweg een vraag te stellen maar eveneens als hulp bij een onderzoek, bij het opstellen van een paper, enz.

Ook Google investeerde de laatste jaren enorm in AI. In 2021 demonstreerde ze een gelijkaardig chatsysteem aan ChatGPT, namelijk Lamda, maar vond het te vroeg om het publiek te maken. Voorafgaand de lancering van Bing, maakte Google bekend dat hun verbeterde versie, ‘Bard’, binnenkort toegankelijk zou zijn en zou worden toegevoegd aan de gewone zoekopdrachten.

Ondanks de verdere ontwikkelingen en verbeteringen aan artificiële intelligentie, zijn er nog steeds bekommernissen om de feitelijke correctheid van de gegeven output, en de risico’s rond de verspreiding van fake news door AI’s die met feitelijk incorrecte of kwaadwillige input worden gevoed/getraind. Verder kan men zich vragen stellen of de huidige vormen van artificiële intelligentie de auteursrechten en andere intellectuele eigendomsrechten voldoende naleven (zowel aan input- als aan outputzijde).

 (Zelf-)regulering

Op Europees vlak werd op 21 april 2021 een voorstel van verordening, de AI Act, gelanceerd. Het voorstel heeft als doel een gemeenschappelijk regelgevend en juridisch kader voor artificiële intelligentie in te voeren. De Raad en het Europees Parlement bepalen momenteel hun standpunten, vooraleer in trialoog te treden. Een akkoord wordt pas verwacht eind dit jaar.

Op Vlaams niveau heeft de Raad voor de Journalistiek nu ook richtlijnen opgesteld voor het gebruik van AI in de journalistiek. De nieuwe richtlijn stelt dat de (hoofd-)redactie verantwoordelijk blijft voor wat ze publiceren, ook als AI een rol speelt bij de garing, productie en verspreiding van de content. Het gebruik van AI moet alle bestaande principes uit de Code van de Raad voor de Journalistiek respecteren, waaronder de verplichting om alleen informatie te publiceren indien met de oorsprong ervan kent. Daarnaast moet een redactie transparant zijn over hun gebruik van AI, zodat het voor de lezer duidelijk is wanneer content op basis van AI gemaakt of geselecteerd is.

AI in de toekomst

Artificiële Intelligentie lijkt enerzijds veelbelovend, maar brengt anderzijds verschillende risico’s met zich mee. De technologische ontwikkelingen, hoewel reeds vergevorderd, zijn nog lang niet finaal. Het is dan ook afwachten hoe AI in de toekomst zal evolueren en zal worden aangewend. Wel is zeker dat we nog lang niet alles hebben gezien van wat AI kan en zal kunnen in de toekomst.

 

Europa bereikt nu ook akkoord over Digital Services Act

26 april 2022

Amper een maand nadat een politiek akkoord werd bereikt over de Digital Markets Act, is het Europees Parlement en de Raad tot een akkoord gekomen over de Digital Services Act. Deze verordening focust zich voornamelijk op illegale online content en hoe men hiermee moet omgaan.  

Het akkoord omvat onder meer volgende zaken: 

• Inzake de strijd tegen illegale en schadelijke content worden heel grote platformen (Very Large Online Platforms, of VLOPs) (met meer dan 45 miljoen gebruikers in de EU) onderworpen aan strengere verplichtingen. Ze moeten systematisch risicoanalyses uitvoeren en worden jaarlijks onderworpen aan onafhankelijke audits. Deze platformen kunnen in crisistijden door de Europese Commissie verplicht worden om bepaalde gevaren te beperken. 
• Het rapporten van illegale content (‘notice and take down’) krijgt een duidelijker en strenger kader waarbij gebruikers makkelijker illegale content kunnen aangeven en platformen hiertegen snel actie moeten ondernemen. Het verbod op algemeen toezicht blijft van toepassing, al mogen tussenpersonen wel specifiek toezicht houden zodat illegale content niet opnieuw geüpload wordt. 
• De fundamentele rechten (vrijheid van meningsuiting, mediapluralisme, mediavrijheid, etc.) moeten te allen tijden beschermd worden, online en offline. Klachten moeten op een niet-discriminerende en niet-willekeurige manier behandeld worden. 
• Trusted flaggers worden aangesteld door de Digital Service Coordinators en moeten onafhankelijk zijn en het algemeen belang vertegenwoordigen. Onderzoekers, fact-checkers en anti-piraterij verenigingen worden als trusted flaggers beschouwd, persuitgevers niet. 
• Met betrekking tot het online adverteren zullen gebruikers meer inspraak krijgen over het gebruik van hun eigen persoonsgegevens. Gepersonaliseerde advertenties worden verboden voor minderjarigen en ook gevoelige informatie (vb. religie, seksuele geaardheid) mag niet gebruikt worden. 
• Het manipuleren van gebruikers zodat ze instemmen met het verzamelen van gegevens (‘dark patterns’) wordt verboden.  
• Wanneer platformen niet voldoen aan de opgelegde regels kunnen er boetes opgelegd worden tot 6% van hun volledige omzet. Met betrekking tot heel grote platformen (VLOPs) heeft de Europese Commissie de exclusieve bevoegdheid om te naleving te eisen.  

De verordening moet eerst nog formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad, en zou in werking treden in de herfst van 2022.  

EUROPESE UNIE ZET ZICH IN TEGEN FAKE NEWS

12 juni 2020

Sinds het begin van de coronacrisis is de nood aan nieuws des te belangrijker geworden. De crisis heeft aangetoond dat vrije en onafhankelijke media essentieel zijn om betrouwbare en juiste informatie te kunnen aanbieden. Covid-19 heeft er echter voor gezorgd dat er een grote hoeveelheid fake news aanwezig was. De Europese Unie heeft de afgelopen weken al verschillende initiatieven genomen om desinformatie te bestrijden, zoals het beter informeren van burgers en het nauwer samen werken met internationale actoren, maar ook via het herstelpakket voor de mediasector zelf. Er is echter nood aan verdere stappen. Daarom hebben de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger een gezamenlijk standpunt gepubliceerd waarin de reeds genomen maatregelen worden geanalyseerd en volgende maatregelen worden toegelicht.

De voorbije weken was er een ware “infodemic” over het coronavirus, waarvan lang niet alle informatie correct was. Toch kan niet alle onjuiste informatie worden beschouwd als fake news. Sommige informatie kan namelijk onjuist zijn, maar had niet die intentie. Er moet dusdanig een onderscheid gemaakt worden tussen illegale content en schadelijke content die niet illegaal is. Men moet nagaan of er de bedoeling was om mensen te misleiden, om publieke schade te verrichten of om winst te maken.

De EU neemt voor de nabije toekomst enkele concrete maatregelen om de strijd tegen fake news verder te zetten. Zo zullen online platformen maandelijks moeten rapporteren over hoe zij desinformatie tegengaan (met het oog op de gedragscode inzake desinformatie), zal de Europese Commissie fact-checking ondersteunen door de oprichting van het European Digital Media Observatory en zal er meer steun gegeven worden aan onafhankelijke media en journalisten in de EU en wereldwijd. Er zal eveneens meer steun gegeven worden voor de controle op schendingen van de persvrijheid en voor het bepleiten van een veiliger mediaklimaat, waarbij de vrijheid van meningsuiting voorop staat.

Deze initiatieven vormen de basis voor het toekomstige European Democracy Action plan, wat tegen eind 2020 wordt verwacht, en de Digital Services Act.

Het volledige standpunt is hier terug te vinden.