Resultaten VRT-stakeholdersbevraging en publieksbevraging
29 januari 2020
Het mediadecreet voorziet dat de Sectorraad Media een advies formuleert aan de Vlaamse regering inzake de beheersovereenkomst 2021-2025 van de VRT. Ter voorbereiding hiervan werd een publieksbevraging en een stakeholderbevraging uitgeschreven.
De stakeholderbevraging brengt de rol en de toekomst van de VRT in het evoluerende medialandschap in beeld. De vragen hadden betrekking op de opdracht en de werking van de VRT, de plaats van de VRT in de samenleving en eventuele voorstellen voor de nieuwe beheersovereenkomst.
Alle stakeholders zijn zonder meer overtuigd van het belang van een publieke omroep in de huidige samenleving en mediamarkt. De publieke omroep moet de nodige ruimte krijgen om haar democratische rol in de samenleving te vervullen. Daarnaast moet de VRT het verschil maken aangezien zij taken kan vervullen die de commerciële spelers niet opnemen. De meest genoemde kernwaarden van de publieke omroep zijn onafhankelijkheid, betrouwbaarheid, diversiteit en kwaliteit.
Inzake nieuws en duiding wordt van de VRT verwacht informatie te verspreiden die kwalitatief, onafhankelijk en betrouwbaar is. Over de invulling van het online nieuwsaanbod lopen de meningen van de stakeholders uiteen. Enerzijds zijn er stakeholders die van mening zijn dat de VRT een zo uitgebreid mogelijk online aanbod moet creëren, zodat alle Vlamingen kosteloos toegang hebben tot nieuws. Anderzijds zijn er stakeholders die vinden dat de focus van het online aanbod op het audiovisuele dient te liggen en die bijgevolg een beperktere online opdracht bepleiten. Het gratis aanbieden van online geschreven nieuws zorgt namelijk voor rechtstreekse concurrentie met private nieuwssites.
Nog volgens de stakeholders zou de VRT elke Vlaming moeten bereiken en moeten blijven inzetten op diversiteit, wat een grote uitdaging blijft voor de VRT. Inzake samenwerking moet de VRT opener zijn in overleg. Er is een noodzaak aan samenwerking met publieke en private spelers, zowel met het oog op de versterking van de samenleving als van het media-ecosysteem. Men moet de samenwerking met het oog op kwaliteitsvolle journalistiek stimuleren, zodat men de expertise kan delen.
De meeste stakeholders vinden dat de VRT een marktversterkende impact heeft door een toegankelijk en kwaliteitsvol aanbod te leveren. Andere stakeholders vinden echter dat de VRT marktverstorend werkt. De VRT moet zich bewust zijn dat zij niet enkel een positieve impact heeft op het medialandschap, maar ook een negatieve.
Voor de nieuwe beheersovereenkomst vragen private spelers dat de VRT zich terughoudend opstelt de reclamemarkt en dat het online aanbod focust op het audiovisuele. De VRT moet binnen de krijtlijnen van de beheersovereenkomst volledig autonoom kunnen werken en de overheid mag zich niet inlaten met het beïnvloeden van inhoudelijke, journalistieke en programmatorische keuzes.
De publiekbevraging “De Vlaming over de VRT” werd ingevuld door meer dan tweeduizend Vlamingen (november 2019) en peilde bij deze Vlamingen hoe zij over de VRT denken en welke verwachtingen zij hebben voor de toekomst.
Algemeen kan worden gesteld dat de Vlaming zeer tevreden is over de publieke omroep. Zij duiden informatie als belangrijkste kerntaak aan, die op een objectieve en neutrale manier moet gebracht worden. De VRT moet zich onderscheiden van commerciële zenders door neutraal nieuws aan te bieden en door de aanwezigheid van minder reclame. De Vlaming vindt dat de publieke omroep nepnieuws moet opsporen en de Vlaming moet helpen om nepnieuws te herkennen. De andere kerntaken, cultuur, educatie en ontspanning, worden eveneens hoog gewaardeerd. Zo moet de VRT onder andere Vlaams creatief talent aan bod laten komen, moet zij de Vlaming helpen met de gevaren van mediatechnologieën te herkennen en hen leren hiermee om te gaan, en de meerderheid vindt ook dat programma’s niet louter ontspannend mogen zijn, maar de kijker ook iets moeten bijbrengen.
In zijn digitale rol moet de VRT een voorbeeldfunctie aannemen in de bescherming van de privacygegevens. De meeste Vlamingen vinden dat er te veel reclameboodschappen aanwezig zijn op de VRT-websites. Naar de toekomst toe moet de VRT technologie-neutraal zijn, zodat alle Vlamingen toegang hebben tot alle kanalen en technologieën.
De Sectorraad Media zal deze studies verder analyseren en het advies wordt in de loop van de maand april verwacht.
Duitse openbare omroep beconcurreert krantenuitgevers op ontoelaatbare wijze online
12 januari 2018
Vrijdag 12 januari 2018
Het Federaal Hooggerechtshof in Duitsland (Der Bundesgerichtshof) heeft het speelveld van de openbare omroep ARD[1] op het internet beperkt. De Duitse uitgevers hebben hiermee een belangrijke strijd gewonnen die al sinds 15 juni 2011 speelt. De krantenuitgevers verwijten de openbare omroep dat zij op het internet oneerlijk concurreert met het online aanbod van de private nieuwsuitgevers. Deze openbare omroep kan haar financiering deels halen uit overheidsbijdragen en is dus niet afhankelijk van de werking van de vrije markt terwijl de krantenuitgevers wel hun inkomsten zelfstandig op deze vrije markt moeten verdienen. [2]
Het Federaal Hooggerechtshof heeft op 21 december 2017 geoordeeld dat een app van een journaal van de openbare omroep, genaamd Tagesschau, zijn digitaal aanbod moet beperken omdat deze app op ontoelaatbare wijze concurreerde met de activiteiten van de krantenuitgevers door vooral tekstgerichte nieuwsberichten te plaatsen en minder te focussen op het audiovisuele aanbod. Het Rundfunkstaatsvertrag (de Duitse oproepwet) verbiedt namelijk dat Duitse openbare omroepen een persgelijkend aanbod op digitale media verspreiden.
Het Federaal Hooggerechtshof heeft hiermee het oordeel van de rechtbank in Keulen bevestigd. De openbare omroep heeft enkel nog de mogelijkheid om het arrest voor te leggen aan het Grondwettelijk Hof (Bundesverfassungsgericht).
Verschillende regionale openbare omroepen in Duitsland hadden de afgelopen jaren al aangekondigd hun beleid te zullen bijstellen, dit onder dreiging van rechtszaken door meerdere Duitse uitgevers. Eerder heeft WDR (één van de 9 regionale omroepen van ARD) aangekondigd om zich meer te focussen op het audiovisuele aanbod en het aantal tekstberichten te zullen verminderen.
De strijd tussen de openbare omroep en de commerciële uitgevers speelt niet alleen in Duitsland maar ook in Nederland, België en andere landen in Europa. In Nederland zijn de uitgevers van mening dat de publieke taakopdracht te ruim is. In een open brief aan minister Arie Slob werd in november door de vijf hoofdredacteuren van de grootste landelijke kranten (AD, Telegraaf, Volkskrant, NRC, Trouw) verzocht om de digitale activiteiten van de openbare omroep NOS te begrenzen.
Ook in België zijn er enkele reacties gekomen vanuit de mediasector om het takenpakket van de openbare omroep VRT duidelijker af te bakenen en ervoor te zorgen dat deze opdracht ook effectief wordt nageleefd.
Zo maakte Vlaamse Nieuwsmedia in september 2017 aan de VRT en aan minister Gatz een brief over waarin werd gewezen op het feit dat de nieuwe website vrtnws.be[3] in strijd is met de beheersovereenkomst aangezien het audiovisuele aanbod op deze nieuwe site niet het fundament van het digitale aanbod uitmaakt.
Volgens Vlaamse Nieuwsmedia is vrtnws.be in strijd met de beheersovereenkomst die het volgende bepaalt:
“De VRT biedt een centraal 24/7 nieuwsplatform (VRTNieuws.be) aan als betrouwbare gids in actualiteit, context en duiding. […] Het audiovisuele is het fundament van het digitale aanbod, dat met het oog op de realisatie van bovenstaande ambities wordt uitgewerkt, met ondersteuning van grafiek, foto en tekst”.[4]
De online aanwezigheid van de openbare omroep werkt enkel niet marktverstorend indien dit wordt beperkt tot een multimediale versterking van het VRT radio- en televisieaanbod en tot een extra platform dat de VRT toelaat de beleving van haar netten en merken ook op het internet uit te dragen. Het kan hierbij niet de bedoeling zijn dat een openbare omroep een website ontwikkelt die in rechtstreekse concurrentie treedt met de nieuwssites van de private uitgevers. Slechts een minderheid aan nieuwsartikels op de website bestaan uit video’s, hetgeen bezwaarlijk als het fundament van het aanbod kan worden beschouwd zoals aangegeven in de beheersovereenkomst.
Een goed evenwicht tussen de openbare en private mediaspelers is en blijft van primordiaal belang voor een gezond Vlaams medialandschap. Vreedzame co-existentie tussen de openbare omroep en private mediabedrijven en tussen verschillende business modellen die niet marktverstorend werken, zal alleen maar bijdragen tot de groei van de hele Vlaamse mediasector.
Als reactie op de brief van de Vlaamse uitgevers heeft Wilfried Vandaele op 5 oktober 2017 aan minister Gatz in de Commissie Media van het Vlaams Parlement een vraag ingediend inzake de beheersovereenkomst met de VRT. Minister Gatz heeft tijdens het parlementair debat aangekondigd dat de VRT het initiatief zal nemen om het gesprek aan te gaan met de schrijvende pers waarbij het stappenplan van de VRT om te komen tot meer audiovisuele content in eerste instantie het voorwerp zal uitmaken van dit gesprek. Daarnaast zal VRT ook het voortouw nemen om besprekingen op te starten over de bredere problematiek, met in het bijzonder de advertentie-inkomsten, waar de minister mogelijks een faciliterende rol kan spelen.
[1] De ARD (Arbeitsgemeinschaft der öffentlich-rechtlichen Rundfunkanstalten der Bundesrepublik Deutschland) is een samenwerkingsverband van in totaal 10 Duitse openbare regionale omroepen. Naast de negen regionale omroepen, maakt ook de Deutsche Welle deel uit van de ARD. Alle regionale ARD-omroepen hebben een eigen televisiezender en meerdere radiozenders.
[2] Jaarlijks krijgen de openbare omroepen ARD, ZDF (en hun regionale radio- en tv-dochters) en Deutschlandradio in totaal ongeveer 8 miljard euro, gefinancierd uit kijk- en luistergeld.
[3] Op 22 augustus 2017 lanceerde de VRT de nieuwe website vrtnws.be als vervanger van deredactie.be.
[4] Zie beheersovereenkomst 2016-2020, p. 19.